حاشیه نشینان به کسانی گفته می شود که در شهر سکونت دارند ولی به علل گوناگون نتوانسته اند جذب نظام اقتصادی شهر شوند و از خدمات شهری استفاده نمایند حاشیه نشینان اغلب افراد مهاجر و روستایی و عشایر هستند که فاقد مهارت لازم شهری و بعضا غیر ماهرند.
مناطق حاشیه نشین به دلیل عدم برخورداری از بهداشت و امکانات درمانی ،فقدان امکانات شهری ، اثرات منفی و وخیمی بر محیط انسانی، محیط زیست و شرایط کالبدی شهر بجای می گذارند .
عواملی چون بیکاری ، فقر،نداشتن مسکن استاندارد ، قرار گرفتن در انزوای اجتماعی ، عدم تعلق خاطر و وابستگی به ارزش ها در مناطق حاشیه نشین کرمانشاه باعث بروز ناهنجاری های اجتماعی و گسترش آسیب های شهری در مناطق حاشیه نشین شده است و می توان گفت مناطق حاشیه نشین علاوه بر ایجاد چهره و سیمای نا مناسبی از شهر زمینه های گسترش بزهکاری وبروز جرایم اجتماعی را فراهم کرده اند .
رابطه معنا داری بین فقر حاشیه نشینان و بروز جرم آنها وجود دارد.
محرومیت یکی از عوامل جرم زا می باشد که فرد برای تامین معیشت دست به ارتکاب جرم می زند .فردی که دچار فقر مطلق است ناکامی های زیادی را تجربه می کند که آن را از طریق خشونت های جسمی و فیزیکی ابراز می کند گاهی هم ممکن است فرد حاشیه نشین در فقر مطلق به سر نبرد و دچار فقر نسبی باشد .اما در قیاس خود با سایرین که بیشتر از او منابع و امکانات بهره مند ند باعث ایجاد تنفر در او می شود.زمانیکه فرد توزیع نابرابر منابع را دور از عدالت ببیند رفتار او تشدید و منجر به بروز جرم می شود .
۳۰ نقطه در شهر کرمانشاه حاشیه نشین هستند ، که بیکاری و اشتغال کاذب و جرم و فقر در این محلات فراوان به چشم می خورد.کرمانشاه طی ۳ دهه گذشته گسترش فیزیکی شهری وسیعی داشته است ، رشد نابسامان جمعیتی موجب تشدید و تسریع روند شکل گیری بافت های حاشیه ای در این شهر شده است در حال حاضر در شهرکرمانشاه با بحران حاشیه نشینی رو به رو ست .
وجود ۳۱ شهرک که اسکان در آنها نا مناسب و معیارهای شهرنشینی به ندرت در آنها قابل رویت است به یکی از چالش های اساسی پیش روی انسان تبدیل شده است.
حل بحران حاشیه نشینی زمان بر است و باید بر اساس شیوه زیست ، سبک زندگی و مناسبات اجتماعی و…انجام شود نه تهاجمی وناگهانی که نتیجه عکس خواهد داد .
توانمند سازی حاشیه نشینان شهر کرمانشاه که همان مصداق آموزش ماهیگیری بجای ماهی دادن به تهی دستان و حاشیه نشینان است .
پدیده حاشیه نشینی باید به نحوی مدیریت شود که بر پایه قانون مداری ، شفافیت ، پاسخگویی و تمامی سرمایه های انسانی ، اجتماعی و مالی شان به مشارکت گرفته شود .باید تلاش گردد در توانمندی آنها بر پایه نیرو و توانایی خود آنان از سرمایه ها و امکاناتی که برایشان فراهم می شود به نحو بهتری استفاده کنند .
تشکیل نهادهای مردمی و محلی که به کمک دولت در این مناظق ایجاد شود برای ظرفیت سازی و اینکه حق سکونت آنها به رسمیت شناخته شده و مورد حمایت قانونی نیز قرار گیرند که یک امنیت خاطر برای ساکنان این محلات به وجود آیدکه خود عامل پیشگیرانه ای برای گرایش به سمت جرم است بهبود زندگی حاشیه نشینان احساس تعلق به شهر را به دنبال خواهد داشت و اینکه دیگر خود را شهروند درجه دو به حساب نمی آورند و ناراحت نیستند و این نگاه به مرور کم رنگ شده و شرایط برای زندگی انسانی تر ی در آنها ایجاد می شود و در نتیجه با تغییر نگرش و روش مدیریت و برنامه ریزی شهری و استفاده از ظرفیت خود حاشیه نشینان برای اصلاح امور آنان می باید بهره گرفت .
یادداشتی از: گیتی باوندپور –پژوهشگر اجتماعی