خدمت سربازی،موضوعی است که هم جامعه به عنوان بستر رشد و نمو سربازان آینده با ان درگیر است و هم حکومت و بویژه نیروهای مسلح که تامین کننده نیاز اساسی جامعه به امنیت هستند، با آن سر و کار دارند. در عین حال کشور ما نیز بعنوان کشوری جوان، به شدت درگیر مسائل مختلف جوانان، و از جمله سربازی است ومسائل فرهنگی، تحصیلی، اجتماعی، اقتصادی جوانان از جمله موضوع هایی است که مورد توجه سیاستگزاران است.در سال های اخیر، خدمت سربازی هم از نظر اجتماعی و هم از نظر اجتماعی و هم از نظر امنیتی و دفاعی، موضوع مهم و مطرحی در سطح جامعه و نهادی حکومتی بوده است.
هرکشوری برای دفاع از تمامیت ارضی و دفاع از استقلال و مرزهای خویش، نیاز به نیروی مقتدر دفاعی دارد. بر اساس آنچه که در تاریخ و رویداد های نظامی و سیاسی کشورها به وقوع پیوسته، این نکته را نمیتوان انکارکردکه میان استقلال سیاسی و اقتصادی یک کشور با بنیه نظامی و دفاعی آن، رابطه مستقیمی وجود دارد. تاریخ، نشان داده است که هراندازه، نیروهای دفاعی کشوری در زمینه های مختلفِ تجهیزاتی و نیروی انسانی کارآمد و متخصّص،آماده تر بوده اند، فکر تجاوز به مرزهای آن کشور و اختلال در استقلال و امنیت آن از جانب قوای بیگانه نیز کمتر بوده است.حضور پسران جوان کشور در بهترین دوران عمر خود، در نیروهای مسلّح، از اهمیت خاصّی برخوردار است و باید بیش از گذشته به آن اهمیت داد. سرباز از نظر معنای لغوی، یعنی کسی که سرش را در راه حفظ میهن و دینش می دهد و در هر فرهنگی این واژه ، از واژه های مقدس و مورد احترام همگان است ؛ چرا که سرباز از جان خود و از راحتی و آسایش خود می گذرد تا دیگران امنیت و آرامش داشته باشند و خود این عمل از جمله کارهایی است که از اجر بالایی نزد خداوند متعال برخوردار است امیرمؤمنان علی علیه السلام در نهج البلاغه می فرماید: سربازان به فرمان خدا برای مردم همانند دژها و قلعه های محکم هستند و زینت و آراستگی حاکمان و عزت و ارجمندی دین و راههای امن و آسایش برای رهروان اند و ملت پایدار و ایمن نمی مانند مگر با بودن سربازان.
از منظر آموزه‌های دینی، همه مسلمانان موظف به کسب آمادگی دفاعی در مقابل هجوم احتمالی دشمنان هستند، چنانکه قرآن کریم می‌فرماید:«وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا استَطعْتُم مِّن قُوَّهٍ وَ مِن رِّبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ » و مسلما یکی ازآثارمثبت سربازی کسب آمادگی‌های نظامی و دفاعی برای اکثریت افراد کشور اسلامی ماست. مسلماکشوری از قدرت دفاعی بالا و آمادگی کامل در مقابل خطرات احتمالی برای حفظ کیان، هستی و ناموس خود برخوردار است که همیشه در پادگان ها و مراکز نظامی و انتظامی، نیروهای آماده دفاع حضور فعال و جدی داشته باشند. از این رو خدمت سربازی برای جوانان یک کشور علاوه بر این که می تواند در تهیه نیروی نظامی مورد نیاز یک کشور برای تأمین امنیت آن و جلوگیری از خطرات احتمالی و بالاخره کاستن از بودجه های بالای نظامی یک کشور مؤثر باشد ، سبب می شود تا همواره کشور از افرادی آموزش دیده و آشنا به اصول و روش های دفاعی و نظامی در مواقع مورد نیاز برخوردار باشد.
لازمه سربازی، عشق است ، چون هیچ کاری بدون عشق، برای انسان آسان نیست.سربازی ، عشق و ایمان به خداوند متعال و عشق به سرزمین مادری لازم دارد.امنیت و آسایش یک کشور، در گرو سربازان آن کشور است. الحمدلله در کشور ما، سربازی، یک دوران مقدس است و مسئولان و مردم برای کسانی که این دوران را طی می کنند، ارزش زیادی قائل اند و جوانان نیز با درک جایگاه خود، به سرباز بودن خود افتخار می کنند. سربازی در کشور ما دارای دو بعد معنوی و نظامی است و به همین دلیل، هم از جنبه روحی و هم از جنبه جسمی ، بر روی جوانان تأثیرگذار است. یعنی در کشور ما کنار آموزشهای نظامی ، به سربازان اصول و مباحث معنوی و دینی نیز آموزش داده می شود. سربازان ایران اسلامی، فرصت بسیار خوبی دارند که از نظر معنوی و نظامی، خودشان را بسازند و دوران زندگی آینده خود را با آمادگی لازم سپری کنند.
اثرات سربازی بر جوانان
افزایش حس تعلق سرزمینی: هرفردی در هرجامعه و جزء هر ملتی که باشد،نسبت به میهن وسرزمینش،علاقه و تعصب ناگسستنی دارد. این علاقه ، از همان دوران کودکی و نوجوانی ، در انسان به وجود می آید. مردمی که گاه هر کدام ، فرهنگ ، زبان ، اعتقادات و سنت های متفاوت و متنوعی دارند ، ناگهان در برابر یک دشمن مشترک و متجاوز ، چنان نسبت به یکدیگر مهربان و دلسوز می شوند و چنان متحد ، یکپارچه و هماهنگ عمل می کنند و یاور همدیگر می شوند که هیچ قدرت و عاملی غیر از باورهای الهی و اعتقادی، قادر نیست این چنین تحولی در آنان به وجود آورد. نقطه آغاز این روحیه سلحشوری ، دوران سربازی است.
تقویت روحیه ایثار و کمک به همنوعان: گاهی شاهد بوده ایم که در اثر بلایای طبیعی مانند زلزله و یا سیل گروه هایی از نیروهای نظامی ، با حضور سربازان ، به کمک مردم آسیب دیده می شتابند. با پوشیدن لباس سربازی ، پیوند عاطفی سرباز و مردم، خود به خود، ایجاد شده است و در این گونه حوادث ، فرصت بروز و ظهور پیدامی‌کند.
گسترش و تقویت ارتباط با دیگران: بسیاری از وظایف روزانه سرباز در ارتباط با دیگر سربازان است. علاوه برآن، هرسرباز،عضوی از مجموعه ای سازمانی به شمار می رود که با همین مجموعه هم شناخته می شود. این هویت،درواقع،همان منش اجتماعی اوست که درسایه زندگی در یک اجتماع سازمان یافته و منظم، ایجاد می شود.
تمرین مدارا و بردباری در برخورد با دیگران: اصولاًجوانان،زندگیاجتماعیرادوستدارند،امّاترجیحمی‌دهندباآنگروهازهمسالانخودکهدارایوجوهتشابهدرروحیه وتفکّرهستند،معاشرت داشته باشند. درحالی که زندگی سربازی، آنان را وادار می کند با کسانی معاشرت کنند که هیچ تشابهی با آنها ندارند. بدون تردید، این نگرش و تفکّر، در زندگی بعد از سربازی آنان نیز تأثیر خواهد گذاشت. نتیجه چنین تأثیری، رفتار مسالمت آمیز با دیگران است.
تجربه زندگی مستقل و دور از خانواده: دوران سربازی،غالبا ًاوّلین تجربه زندگی مستقلّ یک جوان است که دنیایی جدید را فراروی او قرارمی دهد.
مقابله با سختی ها و افزایش قدرت تحمّل: محدودیتهای زندگی سخت و درمواردی طاقت فرسای دوران آموزش نظامی، روحیه آسیب پذیر یک جوان را پخته و آبدیده می کند و اراده او را در مقابله با سختی های زندگی، استحکام می بخشد.
تمرین زندگی با کمترین امکانات (قناعت): سرباز،دراین دوره،چه از نظر آرایش ولباس وپوشش و چه ازجنبه تغذیه و تفریح وچه ازجهت دسترسی به امکانات رفاهی و ارتباطی، تابع شرایط و امکانات خاصّ زمانی و مکانی است. یک جوان، در دوره سربازی، مجبور می شود که خود را با امکانات محدود این دوره، تطبیق دهد.
نظم پذیر شدن: بیداری صبحگاهی یک سرباز، در ساعت معینی انجام می گیرد و از همان لحظه، تمام اوقات روزانه اش طبق برنامه پیش بینی شده، انجام می شود. این برنامه، موسوم به برنامه «سین» است که بویژه در دوره آموزش مقدّماتی، تمام دقایق زندگی روزانه یک سرباز را در برمی گیرد .این نوع زندگی منظّم و دقیق که پیروی از آن، از سلیقه و اختیار سرباز خارج است ، به گونه ای نامحسوس و ناخودآگاه، او را با نظم و انضباط، مأنوس می کند و ضمن آن که روحیه او را در پذیرش نظم، انعطاف پذیر می سازد، انگیزه و علاقه اش را نیز به نظم، متمایل می کند و برمی‌انگیزد.
تمرین قانون گرایی: وظایف روزانه یک سرباز درمحیط خدمت سربازی که می توان آنرا به یک اجتماع کوچک تر تشبیه کرد از ضمانت اجرایی برخورداراست و چنانچه او از وظایفی که برعهده اش گذاشته شده ،سرپیچی کند و یادرعدم اجرای آنها قصدسهل انگاری وفرار از زیر بارمسئولیت داشته باشد، متناسب با تخلف خود، تنبیه خواهد شد. با این شیوه زندگی، می توان ادعا نمود که دوره سربازی ، یک جوان را با قاعده قانون محوری زندگی اجتماعی و احترام به قوانین اجتماعی، هر چه بیشتر آشنا می سازد.
افزایش حسّ مسئولیت پذیری: افراد هرجامعه ای که برقاعده دو ویژگی قانون و نظم اداره شود، خود به خود، متعهّد به پذیرش و اجرای این نظم و قانون می شوند. این تعهّد، همان حسّ مسئولیت پذیری ای است که همه جوانان و بویژه پسرها، در زندگی آینده خود، شدیداً به آن، نیازمندند

پژمان خفتان مدرس و مشاور