عضلات پشت ران که از لگن تا پایین زانو کشیده شده‌اند، نقش مهمی در سلامت مفاصل زانو، لگن و ستون فقرات و قامت مناسب ما دارند. این عضلات که به همسترینگ معروفند از سه عضله بلند و قوی تشکیل شده‌اند و انقباض آنها خم‌شدن زانو و عقب‌دادن مفصل ران را باعث می‌شود.
عملکردهایی مانند راه‌رفتن، پریدن، جهیدن، دویدن و کنترل حرکات تنه روی ناحیه لگن به عهده عضلات همسترینگ است و وقتی بیماری به جهت مشکلات زانو یا کمر به کلینیک‌های درمانی مراجعه می‌کند، یکی از اولین و مهم‌ترین بررسی‌های درمانگر بالاآوردن یکی از پاها با زانوی خم به حالت صاف است تا بر اساس مقدار بالاآمدن آن، میزان کشش و انعطاف‌ پذیری این عضلات را ارزیابی کند.
اگر با انجام این آزمون، زانو به آسانی صاف نشود و با افزایش فشار از سوی درمانگر، بیمار احساس کشش زیادی در پشت ران داشته باشد، عضلات همسترینگ او کوتاه است و این کوتاهی می‌تواند از علل مهم اختلال در مفصل زانو، لگن یا فقرات کمری باشد.
سه عامل مهم برای کوتاهی عضلات همسترینگ وجود دارد: چرخش لگن‌ها به سمت جلو، درگیری عصب در این عضله و بیرون‌زدگی دیسک‌های بین‌مهره‌ای در ناحیه فقرات کمری.عضلات چهارسر در جلوی ران در بالا به جلوی لگن اتصال دارند و عضلات همسترینگ به پشت لگن و وقتی عضله چهارسر جلوی لگن را به سمت جلو می‌کشد به تبع آن عضلات همسترینگ بیش از حد کشیده می‌شوند و برای جبران این کشش دائمی باید بیشتر کار کنند تا مانع از آسیب شوند، این عوامل در افراد عادی باعث کوتاهی همسترینگ میشود اما در کودکان cp به علت نداشتن تحرک کافی، اسپاسم، قرارگیری مداوم اندام تحتانی در یک پوزیشن میتواند باعث کوتاهی عضلات گردد، بیمارانی که در مدت زمان طولانی بدون حرکت در بخشهای ویژه ی بیمارستانی بستری هستند نیز دچار کوتاهی عضلات میشوند.
این انقباض دائمی عضله باعث سفتی و کوتاهی آن می‌شود. نکته مهم اینجاست که در این موارد کشش عضله همسترینگ به روش‌های مرسوم از سوی بیمار یا درمانگر فشار را بر آن دوچندان کرده و انقباض و کشش را در آن بیشتر می‌کند. در چنین حالتی نه‌تنها مشکل بیمار حل نمی‌شود بلکه وخیم‌تر نیز خواهد شد.
انجام تمرین چسباندن گودی کمر به تخت و کشیدن زانوها به سمت سینه برای کشش عضلات باسن درمان مناسبی برای کوتاهی عضلات پشت ران با منشأ چرخش لگن به جلو است.عصب سیاتیک از زیر عضله همسترینگ می‌گذرد و گیرافتادن عصب سیاتیک در این ناحیه می‌تواند علائمی مانند سوزن‌سوزن‌شدن، خواب‌رفتگی و درد سوزشی را در پا ایجاد کند.
همچنین اگر هنگام رساندن دست‌ها به نوک انگشتان پا احساس درد پشت زانو و عضلات پشت ساق داشته باشید، درگیری عصب سیاتیک محتمل بوده و عضلات همسترینگ مشکلی ندارند و برای محافظت از عصب سیاتیک سفت و کوتاه شده‌اند،درمانگر با آزادسازی عصب، همسترینگ را هم آزاد خواهد کرد.

تمرینات کاردرمانی برای کشش عضلات در کودکان و نحوه انجام آن ها یکی از مهم ترین اهداف در فرایند کاردرمانی کودکان می باشد.
خاصیت ماهیچه های بدن این گونه هست که اگر برای مدتی بی تحرک باشند کوتاه می گردند. برای این که در کودکان CP و دیگر کودکان با مشکلات حرکتی، کوتاهی عضلات را کاهش دهیم ؛ علاوه بر کشش عضلات کودک در کلینیک های کاردرمانی توسط کاردرمانگر ، شایسته هست که والدین تمرینات مربوط به کشش عضلات کودک خود را یاد گرفته و در منزل انجام دهند.
کوتاهی عضلات در کودکان :
هنگامی که مفصلی به مدت هفته ها و ماه ها بدون حرکت باقی بماند ، کوتاهی عضلات را شاهد خواهیم بود و عضلات متناسب با استخوان ها رشد نخواهند کرد.
کوتاهی عضلات در کودکان به دلیل تحرک کم و عدم تعادل قدرت عضلات ( قوی بودن یک عضله و ضعیف بودن عضله مقابل ) به وجود می آید. که باعث خشک شدن مفصل و محدودیت در دامنه ی حرکتی آن مفصل می گردد.
برای کشش عضلانی کودکان از روش های کشش غیر فعال و نیز از کشش فعال استفاده می کنیم.
تفاوت کشش غیر فعال و کشش فعال :
در ابتدا به تفاوت حرکات غیرفعال و حرکات فعال می پردازیم. حرکات غیر فعال ، حرکاتی هستند که توسط ما بر روی کودک انجام می گیرند و در انجام آن ها کودک هیچ مشارکت فعالی ندارد و به دلیل این که انقباض عضلانی صورت نمی گیرد ، تقویت عضلات را در حرکات غیر فعال نخواهیم داشت. نقش حرکات غیرفعال برای کشش عضلات به ویژه در کودکانی که تحرک کمتری دارند ، بسیار مهم است.
اما حرکات فعال حرکاتی هستند که کودک در انجام آن ها مشارکت فعالی دارد و با انقباض عضلات خود حرکت را انجام می دهد و چون انقباض عضله صورت می گیرد ، پس باعث تقویت عضلات می گردد. کشش عضلات با استفاده از حرکات فعال برای کودکانی که تحرک دارند ؛ توصیه می گردد.
ما به صورت نیاز از هر کدام از حرکات در ارائه تمرینات استفاده خواهیم کرد.
اصول کشش عضلات :
هیچ وقت عضله را بیش از حد نکشید – هر عضله را تا آستانه ی تحمل کودک مورد کشش قرار دهید.
عضلات سفت را به آرامی کشش دهید ، و از کشش عضله با سرعت زیاد بپرهیزید ؛ زیرا باعث مقاومت عضله می شود.
دقت داشته باشید که مفاصل به خوبی ثبات داده شوند و در آن ها هیچ لغزش یا چرخشی رخ ندهد.
به عنوان یک قاعده ی کلی هر عضله را به مدت ۳۰ ثانیه کشش دهید – بعد از آن مدتی را حدودا ۳۰ ثانیه به عضله استراحت داده و دوباره عضله را مورد کشش قرار دهید. تعدا کشش را در هر نوبت به تعداد ۳ الی ۵ کشش انجام دهید.
کشش عضلات همسترینگ ( عضله پشت ران و زانو ) :
عضله همسترینگ یکی از شایع ترین عضلاتی است ؛ که در کودکان CP و دیگر کودکان با مشکلات حرکتی کوتاه می گردد. یک عضله ی دو مفصلی است و در پشت ران و زانو قرار گرفته و بر روی هر دو مفصل عمل می کند . پس عضله ی خیلی مهمی است و کشش روزانه ی آن توصیه می شود. ( معمولا در کودکانی که نمی توانند با دراز کردن پاهایشان بنشینند ؛ این عضله کوتاه است. )
نحوه کشش عضلات همسترینگ به صورت غیر فعال:
کودک را به پشت روی زمین قرار دهید حرکات اصلاحی
سلامت
– روبروی کودک قرار بگیرید – برای جلوگیری از حرکات جبرانی یک پای کودک را با گذاشتن پای خود بر روی آن صاف بر روی زمین نگه دارید. سپس پای مقابل را بدون این که زانو خم شود به آرامی و تا آستانه ی تحمل کودک بالا آورید.
حرکات اصلاحی در رفع کوتاهی همسترینگ برای افراد عادی

۱٫ ایستاده، یک پا را بالا آورده و روی ارتفاعی ( ارتقاع تا کمر فرد) مثل میز گذاشته و بالاتنه را روی آن خم می کنیم.
۲٫ ایستاده یک پا را بالا آورده و روی ارتفاعی مثل میز گذاشته در حالیکه سر و سینه و پشت کاملاً صاف است با دست پنجه را گرفته به طرف خود بکشید.
۳٫ ایستاده ار کمر خم شده و دست ها قلاب و به سمت بالا کشیده می شود درحالیکه زانو ها صاف است دست با بالاتنه، بالاتنه با پاها و پاها با زمین زاویه ۹۰ درجه بسازید.
۴٫ مثل تمرین قبل ایستاده و عضلات چهار سر ران را منقبض کنید.
۵٫ سرپا ایستاده پاها از زانو صاف و کف دست ها را به زمین برسانید.
۶٫ نشسته و پاها را صاف کنید و نوک ا نگشتان پا را با دست بگیرید.
۷٫ نشسته و پاها را صاف کنید و مچ پاها را با دست بگیرید.
۸٫ به پشت خوابیده و یک پا را صاف روی زمین و پای دیگر از لگن خم (زانو صاف باشد) بالا برده و به وسیله یک روسری پنجه پا را به سمت خود بکشید.
۹٫ به پشت خوابیده و زانو خم و روسری روی پنجه پا قرار گرفته و زانوصاف گردد.
۱۰٫ روی لبه تخت به شکم خوابیده (زانو از تخت بیرون باشد) و وزنه ای را به مچ پا آویزان کنید.
۱۱٫ کنار دیوار طوری دراز بکشید که همزمان یک پا کاملاً صاف به دیوار چسبیده و پای دیگر را از زانو ولگن خم کرده و در سینه جمع کنید، سپس پاها را عوض کنید.
توجه شود که هر کشش را بیست ثانیه نگه داشته و دو تا سه بار در روز انجام دهید.

صباح محمدی – کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزشی