افسردگی چیست؟
سالمندان به دلیل استرس، تنهایی، غم از دست دادن نزدیکان و همچنین کاهش توانایی جسمی و استقلال فردی، کاهش فعالیت های اجتماعی و ابتلا به انواع بیماری ها نسبت به سایر گروه های سنی بیشتر در معرض افسردگی قرار دارند.
جنسیت نیز درمیزان ابتلا به افسردگی در سالمندان تاثیر گذار است. براساس مطالعات تغییرات هورمونی، استرس واضطراب در زنان و از دست دادن همسر با عث شده زنان دو برابر مردان در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارند.
از سایر عوامل مستعد کننده افسردگی در سالمندان مصرف داروهای مختلف برای بیماری های مزمن در دوران سالمندی است.
از جمله این دارو ها می توان به داروهای بیماری فشار خون بالا، چربی خون ، آرام بخش ها، استروئیدها و استروژن ها، داروهای بیماری آرتروز اشاره کرد. درصورتی که سالمند با مصرف نوع خاصی از دارو علائم افسردگی را نشان داد باید با پزشک خود برای تغییر نوع دارو و یا دز مصرفی آن مشورت کند.

آیا سالمند شما علائم افسردگی را دارد؟
نشانه های افسردگی در سالمندان با احساسات غم و اندوه متفاوت است و بر رفاه زندگی، اشتها، الگوی خواب و روابط بین فردی آنها تاثیرگذار است. شناسایی و تشخیص سریعتر علائم افسردگی و کمک به در مان آن می تواند سالمند را به زندگی عادی برگرداند.
متاسفانه افسردگی در اواخر عمر کمتر تشخیص داده و در نتیجه کمتر به رسمیت شناخته می شود
علائم افسردگی در سالمندان:
احساس طولانی مدت غم و اندوه، ناامیدی و در ماندگی یا اضطراب
بی قراری و تحریک پذیری
گریه بدون دلیل مشخص
از دست دادن علاقه به فعالیت های گذشته
احساس خستگی بدون انجام فعالیت بدنی
اجتناب از حضور در جمع
کاهش فعالیت و یا صحبت کردن
مشکل در تمرکز و تصمیم گیری
کاهش و یا افزایش اشتها
تفکر مرگ و خود کشی
علائم افسردگی در برخی مواقع می تواند شبیه به نشانه های آلزایمر باشد، اما تفاوت های زیادی بین این دو بیماری وجود دارد. در افسردگی سالمند می تواند تاریخ و مکانی که در آن قرار دارد را به خاطر بیاورد، در تمرکز کردن مشکل دارد و مهارت های حرکتی در این افراد به آهستگی اما کاملا طبیعی هستند و فرد درمورد از دست دادن حافظه خود ابراز نگرانی می کند..
اما در بیماری آلزایمر سالمند دچار سردرگمی و پریشانی است، اختلال حافظه کوتاه مدت وجود دارد، اختلال در حرف زدن و مهارت هایی حرکتی مشاهده می شود و سالمند به مشکل حافظه خود واقف نیست و به آن اهمیت نمی دهد.

تاثیر افسردگی بر سلامت سالمندان
ابتلا به افسردگی در سالمندان علاوه بر تاثیر منفی خود بر روحیه و بعد روانی، اثرات منفی بر سلامت جسمانی سالمند نیز دارد. به این صورت که در سالمندان مبتلا به افسردگی سیستم ایمنی کاهش پیدا می کند و فرد را در معرض ابتلا به انواع بیماری های عفونی قرار میدهد. از سوی دیگر افسرگی باعث تاخیر در بهبودی بیماری ها و تشدید بیماری هایی مانند دیابت، سرطان ها و الزایمر می شوند
خطر خودکشی از جدی ترین و خطرناک ترین عواقب افسردگی در سالمندان به ویژه در افرادی که سابقه خود کشی دارند، محسوب می شود. اگر سالمندی عنوان کرد که قصد خودکشی دارد و یا تهدید به خود کشی کرد حتما تهدید او را جدی بگیرید و از متخصصین مجرب روانشناس و روانپزشک درخواست کمک کنید.
پیشگیری از ابتلا به افسردگی:
فعالیت بدنی و حفظ روابط اجتماعی از اصلی ترین روش های جلوگیری از افسردگی در سالمندان است.
اینکه چگونه می‌توان از افسردگی و یا سایر اختلالات ذهنی و روانی پیشگیری کرد یک موضوع جذاب و پرطرفدار در بین مردم است. اگرچه نمی‌توان به‌طورقطع از افسردگی پیشگیری کرد اما اصلاح سبک زندگی یکی از مؤثرترین راه‌ها برای بالا بردن سلامت مغز و بهداشت روان است. این تغییرات در سبک زندگی تأثیر به‌سزایی در جلوگیری از ناتوانی فیزیکی و کاهش افسردگی به‌ویژه در سالمندان دارند:
• فعالیت بدنی خود را افزایش دهید و از یک رژیم غذایی سالم و متعادل استفاده کنید. با پیروی از بعضی رژیم‌های غذایی تحت نظر پزشک مثل رژیم کم سدیم می‌توان خطر ابتلا به افسردگی را کاهش داد
• ۷ تا ۹ ساعت خواب شبانه برای سلامت جسم و بهبود عملکرد مغز لازم است
• با دوستان و خانواده در ارتباط باشید و از تنهایی و انزوا اجتناب نمائید
• انجام فعالیت‌های موردعلاقه را در برنامه هفتگی یا ماهانه خود بگنجانید
• خانواده و پزشک را در جریان افسردگی خود قرار دهید
راه‌هایی برای ایجاد احساس شادی و کاهش افسردگی در سالمندان
احساس تنهایی یکی از مشکلات شایع در سالمندان است که سلامت روان و سلامت جسمانی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کلید تقویت خلق‌وخوی سالمندان این است که مشکلات ذهنی و روانی در همان مراحل اولیه برطرف شوند.
سه راه کاربردی برای تبدیل اخم‌های یک عزیز سالمند به لبخند:
با هم غذا بخورید
سعی کنید وعده‌های غذایی را با عزیزانتان صرف کنید چراکه تنها غذا خوردن باعث شعله‌ور شدن احساس تنهایی در فرد سالمند می‌شود. سر یک سفره غذا خوردن می‌تواند سلامت روانی و عاطفی سالمندان را تا حد زیادی ارتقا دهد. در برنامه هفتگی و ماهانه خود روزهایی را برای سر زدن به بزرگ‌ترها و صرف شام یا ناهار با آن‌ها اختصاص دهید.
طبیعت‌گردی
یک گردش ساده با هم در پارک و یا پیاده‌روی مختصر در اطراف محل زندگی نقش مهمی در تقویت سلامت روان افراد سالمند دارد. تنفس هوای تازه و مشاهده مناظر طبیعی راهی اثربخش برای تقویت خلق‌وخوی عزیزان سالمند است.
استفاده از فناوری‌های مدرن
سعی کنید به بزرگ‌ترهای خود نحوه استفاده از رایانه یا سایر ابزارهای الکترونیکی برای تماس با اعضای خانواده و دوستان را آموزش دهید. برایشان حساب کاربری ایجاد کنید تا در هنگام تنهایی بتوانند از آن استفاده کنند. در روزهایی که امکان دیدار حضوری عزیزتان میسر نیست از طریق تماس آنلاین هم می‌توانید به شاد شدن او کمک کنید.

تهیه و تنظیم :روناک عطاری
کارشناس سلامت سالمندان مرکز بهداشت شهرستان کرمانشاه