ورزش فرصتی مناسب برای اثبات و پرورش توانایی معلولین است تا هم به خودشان و هم به سایر افراد جامعه ثابت کنند که خداوند در وجود هر فردی استعداد و مهارتی قرار داده است و هیچ کمبود و نقصانی نمی‌تواند مانعی برای پیشرفت و درخشیدن انسان‌ها باشد.
فارغ از هر گونه شعار، معلولیت برای افراد محدودیت به همراه دارد حال اگر زیر ساخت‌های حمایتی از معلولین نیز لنگ بزند، وضعیت معلولین سخت‌تر از آنچه تصورش را کنید می‌شود.
معلولین به دلیل محرومیت از یک توانایی، در سایر زمینه ها توانمندی بیشتری دارند که با مدیریت درست آن می‌توان به درخشش خودشان و جامعه کمک کرد.
ورزش فرصتی مناسب برای اثبات و پرورش این توانایی های نهفته معلولین است تا هم به خودشان و هم به سایر افراد جامعه ثابت کنند که خداوند در وجود هر فردی استعداد و مهارتی قرار داده است و هیچ کمبود و نقصانی نمی‌تواند مانعی برای پیشرفت و درخشیدن انسان‌ها باشد همچنین ورزش در معلولین علاوه بر اینکه آن ها را در مسیر زندگی عادی قرار می‌دهد می‌تواند انگیزه‌ای برای سایر شهروندان باشد.
اما این امر مستلزم توجه و فراهم کردن زیرساخت‌ها از جمله سهولت در دسترسی به ورزشگاه ها، تکمیل تجهیزات مورد نیاز و ضروری معلولین، افزایش سرانه محیط های ورزشی ویژه معلولین و شاید بتوان گفت تهیه ی اورتز و پروتزها که بخش مهمی از ایجاد انگیزه و افزایش کارایی فرد دارای معلولیت میباشد و … است.
افرادی که با معلولیت مادرزاد متولد می شوند یا کسانی که به دلیل حادثه ای نقص عضو پیدا می کنند؛ هر دو گروه با چالش های بزرگی رو به رو خواهند شد.
زندگی به روال معمول و یافتن راهی جهت ورود به حیطه ای که به آن علاقه دارند؛ مسائل جدی زندگی افراد معلول است. به طوری که حتی برخی از افراد آمپوته به ورزش حرفه ای در زمین های بازی، استخر یا روی یخ علاقه دارند. متاسفانه برای برخی از این افراد ورود یا بازگشت به ورزش ساده نیست. پیشرفت جهان در پروتز سازی باعث افزایش ورود آمپوته ها به ورزش با استفاده از پروتز شده است.
علم اعضاء مصنوعی
علم اعضای مصنوعی شامل استفاده از اندام‌های مصنوعی (پروتز) برای بهبود عملکرد و شیوه زندگی افراد فاقد یک اندام خاص می‌باشد. اندام مصنوعی باید یک ترکیب منحصر به فرد از مواد مناسب، هماهنگی، طراحی و ساخت باشد تا با نیازهای عملکردی فرد سازگار باشند. این نیازها پیچیده هستند و برای اندام فوقانی و پایینی متفاوتند.
پروتز اندام‌های پایین می‌تواند ثبات در ایستادن و راه رفتن، جذب ضربه، ذخیره سازی و بازگشت انرژی ، ظاهر زیبا و حتی نیازهای عملکردی فوق العاده‌ای را در ارتباط با دویدن، پریدن و دیگر فعالیت‌های ورزشی فراهم کند. پروتز اندام‌های فوقانی می‌تواند در رسیدن و چنگ زدن به اجسام، چالش‌های شغلی خاص مانند چکش زدن، نقاشی کردن یا بلند کردن وزن و فعالیت‌های زندگی روزانه مانند غذا خوردن، نوشتن و لباس پوشیدن فرد را یاری نمایند.
ورزش با پروتز
قطع یا نقصان عضو در ورزشکاران تاثیرات مخربی بر سلامت جسم و روان، فعالیت های فیزیکی و زندگی اجتماعی آن ها می گذارد. پروتز ها شانس دوباره ای به آمپوته های ورزشکار داده اند. علت و محل آناتومیک قطع عضو بر میزان توانایی ورزش فرد تاثیر مستقیم دارد.
اولین اظهارات ثبت شده در رابطه با قطع عضو ورزشکاران به سال ۱۹۰۴ میلادی بر می گردد. شخصی به نام جورج ایسر که پای چپ خود را در سانحه تصادف با قطار از دست داده بود و با پروتز چوبی خود در مسابقات المپیک تابستانی به رقابت با افراد سالم پرداخت. جورج ۶ مدال المپیکی شامل ۳ مدال طلا، در آن المپیک کسب کرد.
سال ۱۹۴۴ برای اولین بار از حرکات ورزشی جهت توان بخشی به افراد آمپوته استفاده شد. پس از اجرای مسابقات پارالمپیک بین المللی در سال ۱۹۶۰ میلادی، افراد آمپوته فرصت های بیشتری جهت شرکت در بازی های ورزشی پیدا کردند. پس از آن مسابقات المپیک هر ۴ سال به طور منظم اجرا می شود.
دو میدانی
اسکار پیستوریوس معروف به سریع ترین انسان بدون پا است. در ۱۱ ماهگی هر دو پای او را از زانو به پایین قطع کردند. با وجود آمپوته هر دو پا و با عشق، به ورزش با پروتز های مختلف و مخصوص در چندین رشته ورزشی از جمله راگبی با ویلچر، واترپلو و کشتی آزاد المپیک پرداخت. اسکار در سن ۱۸ سالگی به عنوان نماینده آفریقا جنوبی برنده مدال طلای پارالمپیک دو و میدانی معلولین شد.
او پس از دریافت مدال نقره دو و میدانی ۴۰۰ متر در آفریقای جنوبی، به مسابقات دو و میدانی انسان های سالم وارد شد.
فدراسیون جهانی دو و میدانی پس از تحلیل ورزش با پروتز های معروف به چیتا، حضور پیستوریوس را در مسابقات رسمی ممنوع اعلام کرد. سرانجام در سال ۲۰۰۸ پس از پیگیری های اسکار پیستوریوس، مجوز ورود او به مسابقات انسان های سالم صادر شد.
اهمیت پروتز در ورزش های حرفه ای
با پیشرفت روز افزون در زمینه طراحی و ساخت اعضا مصنوعی امید است که بستر مناسب جهت ورزش با پروتزهای اختصاصی برای معلولان با ناتوانی های فیزیکی گسترده تر فراهم شود.

ممکن است صحبت از کاربد اعضا مصنوعی جهت افزایش توانمندی افراد سالم در ورزش های حرفه ای، عجیب به نظر رسد. مزایای پروتز در برخی موارد قابل توجه است. بسکتبالیست ها به طور معمول با گذشت زمان دچار فرسودگی و تحلیل مفاصل زانو می شوند.
حال اگر امکان استفاده از پروتزهای مقاوم و تحلیل نیافتنی جهت جای گذاری در محل مفاصل بسکتبالیست ها وجود داشته باشد؛ توان فیزیکی و رقابت بازیکنان افزایش پیدا می کند.
برخی تحلیل گران اظهار دارند که در ورزش با پروتز، اعضا مصنوعی اختصاصی شده؛ مانند پاهای تیغه مانند پیستوریوس و پای مایک شولتز به نفع آمپوته استفاده کننده عمل می کنند. با وجود این پیشرفت ها هم چنان آزمایشی جهت بررسی تاثیر ورزش بر سلامت فیزیکی، روحی و روانی افراد دچار نقص عضو، انجام نشده است.
با وجود قوانین اعمال شده مربوط به ورزش معلولان گاه شاهد قوانین ناعادلانه و دستورهای اجرایی مربوطه هستیم. امید است با آگاهی بیشتر از نیازهای معلولان جهت ورزش با پروتزها، شرایط بازی منصفانه ای برای این افراد فراهم شود.

صباح محمدی _ کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزشی