آواز بخوان، پرواز کن، اوج بگیر مثل پرنده

“قوی، باشکوه، ماهر” این سه کلمه واژه هایی است که با دیدن دسته ی پرندگان مهاجر در آسمان آبی به ذهن خطور می نماید؛ با قدرتی وصف ناپذیر و مهارتی بی نظیر شکوه و عظمت یک پرواز را به تصویر می کشد!
به کارگیری واژه ها برای توصیف شگفتی های طبیعت تا آنجا که آدمی را مسحور خود می نماید اما؛ افسوس که میل به پرواز و رهایی دربند شهوت خواستن انسان گرفتار می آید و دیگر هیچ..
هرساله و با آغاز فصل سرما در مناطق شمالی بویژه سیبری گونه های مختلفی از پرندگان به سرزمین های جنوبی از جمله کشور ایران مهاجرت می کنند تا زمستان خود را در محیطی گرم و البته امن سپری کنند. استان کرمانشاه نیز با وجود تالاب ها، رودخانه ها و آب های پشت سد فراوان سهمی از این شکوه طبیعت را نصیب می برد و دسته های فراوانی از انواع پرندگان مهاجر علفزارهای حاشیه رودخانه های استان را برای توقف موقت و استراحت بر می گزینند.
تمامی طول زمستان تا روزهای منتهی به پایان بهار تجمع گونه های مختلف پرنده مهاجر از جمله خانواده غازها شامل
غاز خاکستری، غاز کوچک، غاز فریاد کش- انواع اردک و آنفوت، خوتکا سرسبز، چنگر معمولی، چنگر نوک سرخ، آبچلیک، حواصیل، گاو چرانک، بوتیمار، لک لک و… چشم انداز زیبایی از محیط زیست جانوری را در برابر دیدگان انسانِ عاشق طبیعت قرار می دهد.

با توجه به اهمیت موضوع و لزوم محافظت از پرندگان مهاجر در برابر تهدیدات انسانی و غیره هرساله یک روز را(۸ می برابر با ۱۸ اردیبهشت) بنام “روز جهانی پرندگان مهاجر” نامگذاری کرده و به منظور یادآوری این روز و نقش مهم پرندگان مهاجر در چرخه حیات برنامه های متنوعی برگزار می گردد.
به همین مناسبت و برای آشنایی بیشتر با شرایط پرندگان مهاجری که به استان کرمانشاه وارد می شوند گفتگویی داشتیم با رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش استان کرمانشاه.
فردین الفتی در این خصوص گفت:
هدف از نامگذاری یک روز خاص تحت عنوان روز جهانی پرندگان مهاجر اهمیتی است که این پرندگان چه از لحاظ اقتصادی و چه زیست محیطی بر زندگی انسان ها دارند. به همین دلیل یک روز مشخص شده و برنامه های خاصی از جمله دانه پاشی و عکس برداری از پرندگان در نقاط مختلف دنیا انجام می گردد.
الفتی زمان ورود پرندگان مهاجر به استان را همزمان با آغاز فصل سرما و در دیماه ذکر نمود که به مدت محدود و تا اواسط خرداد توقف کرده سپس مجدد به مسیرشان ادامه می دهند.
وی افزود:
هرساله و از ۱۲ دی ماه با توقف این پرندگان در تالاب ها، رودخانه ها و دریاچه های پشت سدهای استان کار سرشماری را در ۲۱ سایت شناسایی شده که مهمترین ان تالاب هشیلان می باشد به مدت یکماه انجام می دهیم.
رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش استان مهمترین خطری که این پرندگان را تهدید می کند شکار توسط شکارچیان غیر مجاز عنوان نمود که علی رغم صدور محدود مجوز صید و شکار آنهم در شرایط و مکان های خاص مخفیانه اقدام به شکار گسترده و بی رویه این پرندگان می کنند.
الفتی درخصوص نحوه و میزان مجازات شکارچیان غیر قانونی می گوید این افراد در صورت دستگیری به مراجع قانونی و دادگاه ارجاع می شوند تا ضمن وصول خسارات وارده به نسبت ابعاد جرم واقع شده با جرایم نقدی و حتی مجازات حبس تنبیه شوند.
وی میزان صدور پروانه شکار طی دوسال اخیر را به دلیل درخواست جوامع محلی مبنی بر کمک به افزایش جمعیت این پرندگان بسیار محدود عنوان نمود بنحوی که در سال گذشته هیچ مجوزی برای شکار صادر نگردید.
از وی درخصوص احتمال انتقال بیماری از این پرندگان به پرندگان بومی و محلی پرسیدیم که الفتی در پاسخ گفت: هرساله و با شروع فصل مهاجرت همکاران ما در ادارات شهرستان با کمک اداره دامپزشکی اقدام به پایش مناطق می نمایند تا در صورت مشاهده هر گونه بیماری نسبت به کنترل آن اقدامات لازم صورت بگیرد.
الفتی یکی از اقدامات مهم اداره نظارت بر امور حیات وحش استان را دانه پاشی در محل تجمع این پرندگان در فصول سرد سال عنوان نمود که با کمک انجمن های مردم نهاد صورت می گیرد.
این کارشناس حیات وحش معتقد است کرمانشاه علی رغم خطرات گوناگونی که پرندگان مهاجر حین ورود و یا زمان توقف با آن مواجه اند به نسبت سایر استان ها محیطی امن می باشد.
وی از مردم محلی خواست با توجه به نقش مهم این پرندگان در چرخه محیط زیست و ایجاد تعادل در اکوسیستم همچنین منافع اقتصادی آن با محیط بانان همکاری و تعامل بیشتری داشته باشند.
***
همزمان با رشد تکنولوژی و ماشینی شدن زندگی انسان ها شاهد استفاده بی رویه و نابجا از محیط زیست و درنتیجه تخریب آن هستیم. تداوم این رویه با از بین بردن زیستگاه گونه های جانوری نسل بسیاری از جانوران را در معرض انقراض قرار داده است. این درحالس است که وجود هریک از گونه های جانوری مزایای فراوانی برای زندگی انسان ها دارد. در این میان پرندگان مهاجر نقش اساسی و ضروری را در اکوسیستم هایی که به آن وارد می شوند بازی می کنند. این پرندگان با خوردن حشرات و موجودات زنده ای که به محیط زیست و محصولات کشاورزی آسیب می رسانند به عنوان عامل کنترل کننده آفات عمل کرده همچنین با کنترل جوندگان و خزندگان از وارد شدن خسارت جدی به اکوسیستم جلوگیری می کنند.
در مجموع پرندگان مهاجر در قالب طعمه و شکارچی تاثیر اکولوژیکی بر محیط دارند از اینرو تلاش برای حفاظت از آنها با برنامه نظارت بلند مدت برای ارزیابی روند مهاجرت و نظارت بر بیماری- آموزش مردم بویژه جوامع محلی، کودکان و نوجوانان در مورد اهمیت مهاجرت پرندگان و تاثیرات مثبت آن- اتخاذ روش های پایدار کشاورزی ارگانیک توسط کشاورزان و حفاظت از تالاب ها و زیستگاه های طبیعی استان می تواند گامی بزرگ در این مسیر تلقی گردد.
از طرفی با توجه به وسعت مناطق استان به عنوان زیستگاه و محل استراحت این پرندگان و محدودیت های انسانی و مالی سازمان محیط زیست لزوم مشارکت مردم بویژه جوامع محلی و روستائیان در قالب محیط بان افتخاری و حفاظت از گونه های مختلف پرنده اعم از مهاجر و بومی را می رساند. در این خصوص افزایش آگاهی افراد نقش بسزایی در تغییر ذهن و رفتار و ایجاد انگیزه در دیگران برای مشارکت دارد.
گزارش و گفتگو از: م بستار