همه‌ی کودکان در اثر بی دقتی و یا شیطنت‌های مختص به این دوران، ممکن است در مقاطعی از زندگی خود به صورت موقتی دچار عدم توجه و تمرکز در امور روزانه، بازی‌ها، تحصیل و غیره شوند و نمی‌توان گفت دچار اختلال خاصی شده‌اند. اما، زمانی عدم توجه و تمرکز در کودکان نوعی اختلال عصبی محسوب می‌شود و باید آن را جدی‌تر دنبال کرد که در آن مجموعه‌ای از نشانه‌ها، طی مدت زمانی طولانی و همراه با بیش فعالی وجود داشته باشد.
از مشکلات عدیده ای که ممکن است والدین در رابطه با فرزندان خود با آن مواجه شوند، عدم تمرکز یا عدم تمرکز در انجام وظایفی است که از آنها خواسته می شود و در این صورت والدین نقش مهمی در کمک به کودک خود برای استفاده ذهنی و فکری ایفا می کنند. برجسته‌ترین نشانه‌های اختلال توجه و تمرکز در کودکان، ممکن است بیش‌فعالی، حواس‌پرتی و همچنین عدم توجه کافی به کسانی باشد که با او صحبت می کنند. نکته مهم این است که قبل از مشورت با متخصص برچسب بیش‌فعالی به کودک خود نزنید و از داروی افزایش تمرکز در کودکان بدون تجویز متخصص استفاده نکنید.
از رایج ترین علل عدم تمرکز ، اختلال نقص توجه و یا بیش فعالی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
● علل بیولوژیک، دلایل اصلی اختلال عدم تمرکز: متخصصین معتقدند که علل بیولوژیک، به ویژه عدم تعادل‌های عصبی در مغز عامل بروز علائم در بیماران مبتلا به اختلال عدم تمرکز است.
● انتقال دهنده‌های عصبی موادی شیمیایی در مغز هستند که به ارسال پیام‌ به سراسر بدن کمک می‌کنند. پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد که میزان بعضی انتقال دهنده‌های عصبی در بیماران مبتلا به اختلال نقص توجه کمتر است یا اصلاً وجود ندارد.
● هرچند عدم تعادل‌های عصبی در بیماران مبتلا به عدم تمرکز وجود دارد، علت دقیق بروز این علائم مشخص نیست: به نظر می‌رسد که علت بسیاری از موارد اختلال عدم تمرکز ژنتیکی باشد، چرا که اگر یکی از اعضای درجه یک خانواده مبتلا به عدم تمرکز باشد، احتمال مبتلا شدن کودکان آن خانواده به این اختلال چهار برابر افزایش می‌یابد. به علاوه اختلال عدم تمرکز در میان دوقلوهای همسان بسیار شایع‌تر از دوقلوهای ناهمسان یا خواهر و برادرها است و تاکنون چند ژن مرتبط با اختلال عدم تمرکز شناسایی شده است.
● در طول بارداری یا پس از تولد: عامل‌های معینی به مغز آسیب می‌زند و عملکرد آن را تغییر می‌دهد. عامل‌هایی مانند تحت اشعه قرار گرفتن مغز در حال رشد جنین در دوران بارداری می‌تواند منجر به عدم تمرکز شود.
● پایین بودن وزن در زمان تولد: کم بودن وزن نوزاد در زمان تولد احتمال ابتلا به اختلال عدم تمرکز را افزایش می‌دهد. ابتلا به بعضی بیماری‌های عفونی مانند مننژیت یا انسفالیت که به بافت مغز آسیب می‌زند، بر روش ارسال سیگنال‌ها از مغز اثر می‌گذارد و منجر به بروز علائم اختلال عدم تمرکز می‌شود.
● افزودنی‌های خوراکی و مواد قندی گاهی اوقات عامل عدم تمرکز شناخته می‌شوند. هرچند اکثر متخصصین فکر نمی‌کنند که عامل‌های غذایی نقشی در بروز اختلال عدم تمرکز داشته باشند.

هرچند بسیاری از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال عدم تمرکز به مرور زمان بهبود می‌یابند، اما علائم برخی بیماران تا دوران بزرگسالی به قوت خود باقی می‌ماند. شیوه بروز علائم در دوران بزرگسالی تاحدی با دوران کودکی تفاوت دارد. کودکی که بی‌قرار است، وول می‌خورد و دائماً در حال فعالیت است، ممکن است به بزرگسالی تبدیل شود که بیش‌فعالی جسمی نامحسوس‌تری دارد، اما احساس بی‌قراری شدیدتری را تجربه می‌کند. بزرگسال دچار عدم تمرکز نمی‌تواند آرام بماند و ممکن است بیش از حد کار کند. کودک تکانشگری که سوالات معلم را ناگهانی و بدون رعایت نوبت جواب می‌دهد، حرف دیگران را مدام قطع می‌کند و بیش از حد حرف می‌زند، ممکن است به بزرگسالی تبدیل شود که صبر لازم را برای در صف ایستادن یا رانندگی ندارد و بدون فکر استعفا می‌دهد. کودک بی‌توجهی که گوش دادن به دیگران برایش دشوار است و تکالیفش را فراموش می‌کند، ممکن است به بزرگسالی تبدیل شود که غالباً از گم شدن وسایلی مانند کیف پول و دسته کلید شکایت دارد و اغلب دیر سر قرارهایش حاضر می‌شود.
چگونگی درمان اختلال نقص توجه در کودکان بیش فعال
دقت داشته باشید که بهترین نوع درمان اختلال نقص توجه در کودکان در واقع تشخیص به موقع این اختلال می باشد و به منظور بررسی آن نیاز است تا کودک به واسطه یک متخصص مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
در این آزمایشات کلیه علائم کودکان ۳، ۴ و ۵ ساله و فاکتورهای مربوطه مثل خوابیدن کودک، تغذیه و رفتارهای روتین روزانه او مورد بررسی واقع می شود و سپس دکتر اقدام به پروسه درمان کودک خواهد کرد.
دو نمونه از درمانی که عموماً برای این کودکان لحاظ می گردد که با توجه به شرایط کودک، فیزیولوژی بدنی و فاکتورهای دیگر توسط دکتر انتخاب می شود در زیر آمده است. این پروسه ها اغلب برای کودکانی موثر است که بیش فعالی درگیری غالب شخصیت آنهاست.
پروسه آب درمانی
در این مرحله به واسطه ابزارهای جدید، پزشک سبب تخلیه انرژی و تحرک اصولی کودک می شود. ممکن است از ابزارهای مختلفی مثل تردمیل، تخته تعادل و یا غیره به جهت ایجاد درک عمقی در کودک استفاده شود. به علاوه استفاده از روش آب درمانی سبب ایجاد آرامش بیشتر برای کنترل خشم و هیجانات کودک خواهد شد و یکی از پروسه های مهم و موثر در روند درمان اختلال نقص توجه در کودکان به شمار می رود.
ماساژ درمانی
طبق مطالعات صورت گرفته در این حوزه متخصصین بر این باور هستند که یکی از راه های درمان موثر این اختلال ماساژ درمانی می باشد. کلیه مراحل توسط افراد دوره دیده و با تجربه ای که در این زمینه فعالیت داشته اند انجام می پذیرد، چرا که فرد مورد نظر می بایست مسلط به رفتار با کودک مبتلا به بیش فعالی باشد و بداند به منظور ایجاد آرامش برای کودک می بایست چه رفتاری را انجام دهد.
این پروسه از آن جهت حائز اهمیت است که پایین آمدن استرس و اضطراب کودک را به دنبال خواهد شد، به علاوه حرکات اضافه و رفتارهای تکانشی او نیز کاهش خواهند یافت.

صباح محمدی – کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزشی